Doğu Akdeniz geçmişten günümüze her zaman güçlü devletlerin dikkatini çekmektedir. Jeopolitik ve jeostratejik açıdan önemi gün geçtikçe artan bir deniz havzası olduğu için dünya deniz ticaretinde çok önemli bir yere sahiptir. Güçlü devletler adeta yarış içerine girmektedir. Hidrokarbon yataklarının zenginliği, fosil yakıtların mevcudiyeti sebebiyle önem taşımaktadır.
Bölgede bulunmamızdan dolayı bu mesele bizide yakından ilgilendiriyor. Bölgeyle uzaktan yakından coğrafi anlamda yeri olmayan devletler petrol ve doğalgazdan dolayı nüfuz mücadelesi içine girmiştir. Bu ülkelere Amerika, Rusya, İtalya, İngiltere, Fransa gibi ülkeleri söyleyebiliriz. Meselenin Rusya kısmını ele alırsak Rusya bölgedeki en etkili ülkelerden biridir. Rusya dış politikada her zaman çok yavaş ve emin adımlar atan bir ülkedir.
Suriye’deki Rusya
Bu konuda Rusya’yı iyi analiz etmek gerekiyor. Klişeleşmiş bir söz olan Rusların sıcak
denizlere inme politikasını iyi biliyoruz. Rusya’nın temel felsefesi haline gelen Sovyetler
zamanından gelen bir anlayış olarak her zaman karşımıza çıkmaktaydı. Günümüze baktığımızda bu hedeflerine ulaşmak için Suriye devletini kullanmaktadır. Bu durum sadece Suriye iç savaşı ile başlamış değil aslında. Moskova 1956 yılından beri Suriye hükümetine askeri mühimmat noktasında yardımcı olmaktadır.
Suriyeyi silah satışında iyi bir pazar alanı olarak görmektedir. 1956-1991 yılları arasında Suriye’ye askeri teknolojik satışı 26 milyon doları geçmiştir. Bugün Suriye’ye bakıldığında heryer de bir tank yığını olduğunu görüyoruz. Tüm bu olanları birleştirdiğimizde aslında bu durum Rusya tarafından yavaş yavaş hazırlanmıştır. 1991 den sonrası için ise net olarak rakamlar bilinmemektedir. Sadece 2011 yılında silah satış rakamı 4 milyar doların üstünde olduğu bilinmektedir.
Çalışmaları sadece silah satışıyla kalmadı tabikide bunun yanında 1971 de Tartus limanını alarak buraya askeri gücünü yerleştirdi. Bu bölgeyi alırken lojistik amacıyla almıştı fakat sonrasında işler değişti. 2015 yılından beri Suriye’deki iç karışıklıklar sebebiyle Rusya bölgede daha da aktif olmaya başladı. Rusya’nın genel anlamda Suriye’deki “petrol” için alanda aktif olduğu düşünülür.
Fakat Suriye’nin denizlerdeki potansiyeline de dikkat edilmelidir. Suriye’nin deniz yetki alanlarında ciddi oranda gaz rezervi olduğu bilinmektedir. Bu alanlarda sondaj yetkisini Suriye Rusya’ya vermiştir. Rusya kendi bünyesindeki şirketlerlede bölgede aktif olmaya çalışmaktadır. Buna örnek olarak Mısır da Zohr sahası Doğu Akdeniz’de keşfedilmiş en büyük rezervlerden birisidir. Bu bölgenin %30’una Rusya’ya ait olan Lukoil şirketi sahiptir.
Kıbrıs Sorunu’nun Bitmemesi Taraftarı
Kıbrıs Doğu Akdeniz’de önemli bir yere sahiptir. Rusya ile Güney Kıbrısın ilişkileri iyidir. Ruslar Yunanlılar ve Rumları kendilerine kardeş olarak görmektedir. Bundan dolayı Kıbrıs’taki Rum yönetimini desteklerler. Bu destekleme sadece Rumlar’dan kaynaklı değil
tabikide Kıbrıs adasının coğrafi konumuda ilişkisinde oldukça etkilidir.
Stratejik bir anlamda önemli olan Pafos ve Limasol Limanlarının Rusların “insani amaçlarla” kullanılmasına izin verilmiştir. Bu ortaklık neticesinde Türkiye’nin adaya karşı adımları da Rusya tarafından dikkatle izlenmektedir. 2019 yılında ikinci sondaj gemimizi yolladığımızda Rusya’da gelişmeleri endişe ile takip ettiği yönünde açıklamalarda bulunuldu. Kıbrıs sorunu ile ilgili çözüme kavuşturmalı diye söylenilsede bu durum Rusya’nın aslında istemeyeceği bir durum.
Çünkü eğer iki taraf arasında anlaşmaya varılırsa Güney Kıbrıs’ın NATO’yla yakınlaşacağı biliniyor. Böyle bir durum olursa bu tamamen Rusya’nın aleyhine olacaktır. Amerika’nın “Doğu Akdeniz’de Güvenlik ve Enerji Ortaklığı” yasa tasarısı ile Rusya endişe duymaya başladı.
Bu yasa ile birlikte Amerika, Yunanistan, İsrail ve Güney Kıbrıs arasında bir ortaklık oluşturmayı amaçlamaktadır. Buna ek olarak Güney Kıbrıs’da olan Rumları’da burdan göndermekti. Rusya bölgede arka plana atılmak istemediği için Kıbrıs Sorunu’nun bitmesi taraftarı değildir.
Afrika’daki Tutumu
Doğu Akdeniz sondaj faaliyetlerinin yanısıra Afrika’ya da açılan biryer olarak karşımıza
çıkmaktadır. Afrika son zamanlarda dikkat çekmektedir yakın zamanda burada çok fazla güç mücadeleleri olacaktır. Bölgede Çin, Amerika ve Rusya gibi büyük güçler etkin olmaya
çalışmaktadır. Afrikayı sömüren Avrupalı devletlerin bölgede artık etkin olamayışı diğer güçlü devletler için fırsat oldu. Türkiye Afrika kurasında diğer devletlerden farklı olarak yardım faaliyetleri sebebiyle bulunmaktadır.
Afrika da kazan kazan politikasını yürütmektedir. Ülkelerle yeni bağımlılık, vesayet ve sömürü ilişkileri kurmak yerine siyasi eşitlik ve karşılıklı ekonomik kalkınma hedeflenmektedir. Türkiye Afrika’nın sorunlarına Afrikalı çözüm üretmeye çalışmaktadır. Buna örnek olarak 2011 yılından beri Somali hükümetinde kıtlık, susuzluk ve yoksulluk ile mücadele konusunda çeşitli STKlar aracılığıyla yardım faaliyetlerini yürütmektedir.
Rusya çoğunlukla aynı tarafta gözüksede Çin ile ciddi manada bir rekabet içerisindedir. Afrika’da şu anda yayılmacı olarak en aktif olan ülke Çin olduğu için Rusya bu durumu değiştirmek istiyor. Bütün bu olaylara ek olarak birde Kuzey Denizi meselesi bulunmaktadır. Kuzey Denizine baktığımızda çok büyük oranda doğalgaz rezervleri bulunmaktadır.Bu da demek oluyor ki bu bölgede de güç mücadelesi anlamına gelmektedir.
Rusya Kuzey Denizinde yaşanabilecek olan güç mücadelesinde kilit nokta olarak Doğu Akdeniz’i görmektedir. Çünkü o bölgeyi takip eden devletler şu anda Doğu Akdeniz’de
etkin şekilde yer alıyor. Rusya’nın hedeflediği o ülkelerin güçlerinin bir kısmının Doğu
Akdeniz’de kalmasını sağlayıp Kuzey Denizindeki rollerini azaltabilmek.
Enerji Kaynakları Rus Ekonomisine Nasıl Yön Verebilir ?
Son olarak Rusya’nın enerji ihracatı konusunda oldukça iyi olduğunu söyleyebiliriz. Milli
gelirinin yaklaşık yüzde 45’i enerji ihracatından gelmektedir. Doğu Akdeniz’de de alternatif
olarak yeni bir kaynak ortaya çıktı.Haliyle Rusya da kaynağın merkezinde kontrol altına almak istiyor. Doğu Akdeniz de bulunacak kaynaklarla birlikte alıcılarını da kaybedebilir. Bunun başını Avrupalı devletler çekiyor doğalgazın yüzde 45’ini Rusya göndermektedir.
Fakat Rusya bölgede aktif olur ise Mısır’ın Zohr Sahasında olduğu gibi saha satın alabilirse bu yeni keşiflerden çok düşük bir düzeyde etkilenebilir. Zaten Güney Kıbrıs’a arka çıkıp Türkiye’nin bölgedeki faaliyetlerinden endişe duymasının sebebi de bu aslında. Türkiye de Rusya’nın doğalgazının ciddi alıcılarından birisidir. Biz kendi sondajımızla kendi kaynaklarımızı bulabilirsek Rus ekonomisinde ciddi bir düşüş yaşanacaktır.
Rusya ve Suudi Arabistan’ın en büyük korkusu her zaman ellerinde bulunan doğalgaz ve petrolü satamamaktır. Eğer aksi bir sonuç olursa onlar için ekonomileri altüst olur. Rusya silah satışı ile ayakta kalamaz. Rusya’ya karşı zaten şu anda birçok ülke Amerika’nın uyguladığı silah ambargosunu uygulamaktadır. İstediği düzeyde silah satamayan Rusya enerji de ihraç edemezse ekonomik anlamda sıkıntılı günler yaşayabilir.
Bütün bunların yanında Rusya birazda Amerika’nın boşluğunu doldurmaya çalışmaktadır. Amerika farkettirmeden Ortadoğu genelinde güçlerini azaltmaktadır. Rusya Karadeniz’deki dev donanmasını sadece Suriye iç savaşında Esed’i desteklemek için Akdeniz’e indirmedi. Bu işin başka bir boyutuydu aslında. Rusların Akdeniz’deki hedefleri daha büyük. Yalnızca Doğu Akdeniz’de değil Libya konusuna da karışarak Orta Akdeniz’de de etkin olmaya çalışıyor. Bölgeye sessiz sessiz yerleşmenin peşinde diyebiliriz.
Suriye’deki iç savaş sona erdiğinde kendini daha açık bir şekilde bölgede göstermeye başlayacaktır. O zaman Rusya’yı sadece Doğu Akdeniz de değil, Suriye, Libya genel olarak Afrikada da göreceğiz. Bu süreçte neler yaşanabileceğini Türkiye elbette hesaplayıp planlamıştır. Şu anda Türkiye dengeleyici bir politika ileri sürmektedir. Hepimiz durumları yakından takip etmeye çalışıp, yaşayıp göreceğiz.
Yararlanılan Kaynaklar
- https://www.google.com.tr/amp/s/ankasam.org/dogu-akdenizin-artan-onemi-veturkiye/
amp/ - https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/dogu-akdenizde-neler-oluyor/1529776
- https://www.google.com.tr/amp/s/ankasam.org/rusyanin-dogu-akdenizdeki-tutumu/amp/
- https://setav.org/assets/uploads/2018/06/Analiz_230Rusya.pdf
- https://kriterdergi.com/dis-politika/rusyanin-hakimiyet-stratejisinin-kalpgahi-doguakdeniz