20 Mayıs 1982 tarihli 2674 sayılı Karasuları Kanunu (RG, 1982) ile, 15 Mayıs 1964 tarih 476 sayılı Karasuları Kanunu ve diğer kanunların 2674 sayılı kanun (RG, 1964)’a aykırı hükümleri yürürlükten kaldırılmış, Karadeniz dahil olmak üzere Türk karasularının genişliği 6 deniz mili olarak ilan edilmiştir.
Ayrıca, kıyıları Türkiye’ye bitişik veya karşılıklı olan devletlerle karasuları sınırlandırmasının anlaşma ile ve bölgenin özellikleri gözetilerek hakkaniyet esasına göre yapılacağı hükme bağlanmıştır. Bakanlar Kurulu mezkur kanuna dayanarak 29 Mayıs 1982 tarih ve 8/4742 sayılı bir kararıyla, 1982 tarihli karasuları kanunun yürürlüğe girmesinden önce halen de geçerli olan Karadeniz’deki karasularının genişliğini 12 mil olarak ilan etmiştir (Ceyhan ve Oral, 2015).
Daha önce de bahsedildiği üzere kıyı ülkesi, herhangi bir ilana ve fiilen işletilme kriterine bağlı olmadan karasularının dış sınırından başlamak üzere çevre denizlerde kıta sahanlığına sahiptir.
Türkiye ile SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) arasında 23 Haziran 1978 tarihinde Moskova’da imzalanan antlaşmanın yürürlüğe girmesini sağlayan 8 Aralık 1980 tarih ve 2355 sayılı kanun (RG, 1980) ile kabul edilen “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Hükümeti Arasında Türkiye Cumhuriyeti ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Arasındaki Karadeniz’de Kıtaa Sahanlığı Sınırlandırması Hakkında Anlaşma” ile iki ülkenin Karadeniz’deki kıta sahanlığının sınırları hakça ilkeler esasına göre belirlenmiştir (RG, 1981).
Daha sonra, SSCB ve Romanya’nın 1984 ve 1986 yılları arasında Karadeniz’de MEB ilan etmeleri üzerine Türkiye’de harekete geçerek 05 Aralık 1986 tarih ve 86/11264 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile Karadeniz’de 200 MEB ilan etmiştir (RG, 1986). Karadeniz’de Türkiye ve SSCB arasında daha önce tespit edilen kıta sahanlığı sınırı, yapılan mektup teatisiyle 1986 yılında MEB sınırı olarak kabul olunmuştur.
Sovyetler Birliği’nin 1991 yılında dağılmasından sonra da Türkiye’nin bu devlet ile olan kıta sahanlığı sınırı, özellikle sınır antlaşmalarının sürekliliği çerçevesinde Gürcistan, Rusya Federasyonu ve Ukrayna için de geçerli olmuştur (Pazarcı 1999).
Ayrıca, 14 Temmuz 1997 tarihinde Gürcistan ile Türkiye arasında bir Protokol imzalanarak, SSCB döneminde Türkiye ile yapılmış, 1973 Protokolü, 1978 Kıta Sahanlığı Sınırlandırması, 1986-1987 MEB Sınır antlaşmalarının her iki devlet için de geçerli olduğu kabul edilmiştir (Özman, 2006). Türkiye, 4 Aralık 1997’de tarihinde Bulgaristan ile de bir antlaşma yaparak Karadeniz’deki MEB’sini Şekil 4’de görüldüğü gibi hakkaniyet ilkesi çerçevesinde belirlemiştir (Tamçelik ve Kurt, 2014).
Karadeniz Gaz Hidrat Sahaları
Türkiye’nin 2018’de Batı Karadeniz’de, Romanya ve Bulgaristan’ın yıllardır petrol ve doğal gaz çıkardığı Tuna Bloğu’nda sondaj çalışmalarını başlatacağı bildirilmişti. Sondaj, Türkiye ile Romanya ve Bulgaristan deniz yetki alanlarının birleştiği hatta yakın bir noktada yapılacağı söylenmişti. Tuna Bloğu’nda Romanya yıllardır doğal gaz ve petrol çıkarıyor. Romanya’nın neredeyse doğal gaz gelirlerinin tamamını karşılayan Tuna Bloğu’nda Bulgaristan da faaliyetlerini arttırdı.
Türkiye Petrolleri’nin (TP) sondaj sahası olan bölgede sondaj için mevki belirleme çalışmaları 2018’de başlatıldı Türkiye ise çok az bir bölümü Türk deniz sularında bulunan Tuna Bloğu’nda geçtiğimiz yıllarda kaynak tespiti yapılmıştı.
Romanya’daki Neptün sahasında ise 40 milyar metreküpden fazla gaz bulundu. Karadeniz’deki en büyük keşif olan Neptün OMV, Rumen petrol şirketi ve Exxon Mobil tarafından geliştiriliyor.
Ukrayna açıklarında Shell, Exxon Mobil ve Petrom şirketletinin yaptığı aramalardan şu ana kadar olumlu sonuçlar çıkmadı. Yine Ukrayna açıklarındaki Prekarçinki bölgesinde de Amerikalı Vanco şirketi arama çalışmalarını sürdürüyor. Rus karasularındaki Tuapse sahasında ise Rosneft ile Exxon Mobil çalışmalarını sürdürüyor.
Exxon-Mobil, Petrobas ve TPAO Petrol Şirketlerinin Karadeniz Çalışmaları
2006 yılında Sinop açıklarında Amerikalı Exxon-Mobil, Brezilyalı Petrobras ve TPAO üçlüsünün başlattığı çalışmalar büyük bir heyecanla başladı ancak olumlu bir netice elde edilemedi. Bu durum Türkiye’yi de yatırımcıları da yıldırmadı. Bir sonraki yıl Akçakoca açıklarında başlayan arama faaliyetlerinden beklenen haber geldi. TPAO, OMV, Kanadalı Foinavon ve Norveçli Tiway firmasının açtığı kuyudan şimdi günde 2 milyon metreküp (Yılda 730 milyon metreküp) doğalgaz üretiliyor.
2008’de TPAO ile Exxon-Mobil’in Kastamonu ve Samsun açıklarında yürüttüğü çalışmalardan da beklenen netice elde edilemedi. Ancak bu durum moralleri bozmadı. Bilakis bakanlık bürokratları ile şirketleri kamçıladı. Chevron ile Zonguldak açıklarında yürütülen arama çalışmalarında olumlu sonuçlar elde edildi. Ancak ortaklar arasında yaşanan anlaşmazlık yüzünden Amerikalılar hisselerini satma kararı aldı.
TPAO’nun müstakil yürüttüğü Istranca çalışmaları 2011’de başladı. Bu bölgede Istranca-1 kuyusunun ardından 3 yeni kuyu daha açılması için çalışmalar sürüyor. Enerji Bakanlığı’nın Şubat 2013’te Shell ile imzaladığı yeni anlaşma Karadeniz’deki beklentileri yeniden yükseltti.
Türk Yetkili: “Karadeniz’de Önemli Derecede Enerji Kaynağı Bulundu”
Geçtiğimiz günlerde Reuters’a konuşan Türk yetkili, “Karadeniz’de biri önemli derecede büyük olmak üzere iki ayrı noktada enerji kaynağı bulundu. Akdeniz’dek ilk çalışmalar olumlu sinyaller veriyor. Tuna-1 bloğundaki tahmini rezerv miktarı 800 milyar metreküp. Bu miktar, Türkiye’nin yaklaşık 20 yıllık doğalgaz ihtiyacı kadar. Fakat, üretime başlanması muhtemel 7-10 yılı alabilir. Yatırım maliyeti ise yaklaşık 2-3 milyar dolar civarında.” açıklamasında bulunmuştu.
Bunun üzerine Euronews ise, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘Cuma günü açıklayacağız’ dediği müjde, Akdeniz’de tespit edilen bir doğalgaz kaynağı. Türkiye’nin üçüncü sondaj gemisi Kanuni yola çıktı. 12 bin metre derinliğe kadar 3 bin metre sondaj yapma özelliği olan Kanuni’nin 35 personeli bulunuyor.” şeklinde konuştu.
Sakarya Sahası Üzerinde 320 Milyar Metreküp Doğal Gaz
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Türkiye, tarihinin en büyük doğal gaz keşfini Karadeniz’de gerçekleştirdi. Fatih sondaj gemimiz, Tuna-1 bloğunda 320 milyar metreküp doğal gaz rezervi keşfetti. 2023 yılında Karadeniz gazının kullanımını milletimize sunacağız. Fatih ve Yavuz gemilerimiz vasıtasıyla Akdeniz ve Karadeniz’de bugüne kadar 9 derin deniz sondajı gerçekleştirdik. Sakarya gaz sahasıyla bismillah dedik. Allah’ın izniyle devamı da gelecek. Benzer bir müjdeli haberi Akdeniz’den de bekliyoruz. Kanuni’nin de yıl sonunda devreye girmesiyle Akdeniz’deki faaliyetlerimize hız vereceğiz.” açıklamasında bulundu.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dönmez, “Şu an deniz seviyesinden 3 bin 500 metre aşağıdayız, buradaki denizin derinliği 2 bin 100 metre. Yaklaşık 1400 metre de karada ilerledik. İki önemli gaz kaynağı adını verdiğimiz rezervi kestik. 500 metrelik bu rezervde gazla buluştuk. Sondaja 1 hafta-10 gün ara verdik, sürekli olarak testleri yapıldı. Yapılan test ve analizlerden sonra gazın kalitesi de son derece iyi görünüyor. Maliyet açısından son derece olumlu yansıyacak. 6 bin kilometrekare daha sismik çalışma yapacağız bu bölgede. Arkadaşlarımız son derece umutlu.” açıklamasında bulundu.
Yararlanılan Kaynaklar
https://www.haber3.com/ekonomi/enerji/karadenizin-petrol-haritasi-haberi-1784212
https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2020/06/27/fatih-sondaj-icin-hareket-etti?paging=4
Türkiye’nin Deniz Yetki Alanları ve Kıyıdaş Ülkelerle Yetki Alanı Anlaşmazlıkları/İsmet Balık/Mart 2018
