Bu iki ülkenin, üyesi oldukları AB başta olmak üzere sorunun doğrudan parçası olmayan tarafları kendi yanlarında denkleme dahil etmeye çalışmaktadır. Bu sayede aralarında güç asimetrisinin bulunduğu Türkiye ile doğrudan karşı karşıya gelmemeyi amaçlayan Yunanistan ve GKRY’nin birtakım stratejiler uygulamaktadır.
Askeri açıdan yalnız olmadıklarını göstermek ve olası tırmanma durumunda Türkiye’ye karşı caydırıcılık tesis ederek bu kapsamda ABD, Mısır, İsrail, Körfez ülkeleriyle ve diğer bölge ülkeleriyle de askeri iş birliklerini geliştirmiş ve çeşitli müşterek eğitim ve tatbikat faaliyetleri gerçekleştirmişlerdir.
Yunanistan’ın İttifak Arayışı
Türkiye 2019 yılını çok kritik dış politika hamleleri yaparak tamamladı. Barış Pınarı Harekatı ile terör örgütü YPG’nin ‘devletçik planı’ sona ererken, Türkiye’nin Libya ile imzaladığı ‘deniz sınır yetki anlaşması’ Doğu Akdeniz’de yeni bir dönem başlattı. Türkiye’nin Doğu Akdeniz özelinde attığı adımlar en az Yunanistan ve GKRY kadar Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni de rahatsız etti.
Türkiye ile Doğu Akdeniz’de giriştiği rekabet Yunanistan’a stratejik bir üstünlük sağlamaya başladı. Aynı anda hem AB’ye, İsrail ve Mısır’a, hem de ABD’ye ve Körfez ülkelerine yakın bir ülke haline geldi. Türkiye dost kaybederken Yunanistan yeni dostlar edindi, eski dostluklarını güçlendirdi. Türkiye’nin Katar’a yaklaşması Yunanistan ve Güney Kıbrıs’ı da bu bölgeye soktu ve bu iki ülke Suudi Arabistan ve BAE ile askeri ve enerji alanındaki iş birliklerini artırdılar.
Suudi Arabistan Kralı Selman önce Yunanistan Dış İşleri Bakanını daha sonra GKRY Dış İşleri Bakanını kabul etti. Rum bakan, Suudi Arabistan’dan destek sözü aldı. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan, GKRY’yi ziyaret ederek GKRY Dışişleri Bakanı Nikos Christodoulides ile görüşmüştü. Görüşme sonrası Ferhan, ülkesinin Kıbrıs Rum kesiminin egemenliğine destek verdiğini açıklamıştı. Ve Türkiye’ye karşı Rumlarla ittifak dönemini başlamış oldu.
Bu görüşmeler Libya’da Türkiye ile Ulusal Mutabakat Hükûmeti arasında imzalanan deniz sınır yetki anlaşmasından sonra gerçekleştirildi. Söz konusu gelişmeler aslında Yunanistan’ın Türkiye’nin fiili olarak Akdeniz’de gerçekleştirdiği hamlelerin karşısında bölgesel bir direniş hattı kurmaya yönelik bir adım olarak görülmektedir (1).
Suudi-BAE ikilisi hem Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Yunanistan ile ilişkilerde, hem de Libya’da Türkiye’nin karşısında yer aldılar. Mısır’ın da Türkiye’nin karşısında yer almasıyla Doğu Akdeniz’de şimdiye dek olmayan bir dengesizlik ve Türkiye açısından yalıtılmışlık durumu ortaya çıktı. Türkiye Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Türkiye-Yunanistan ilişkilerindeki sorunlarda Katar’ın desteğini göremezken, BAE, Suudi Arabistan ise Yunanistan ve Kıbrıs Rum Yönetimi ile yakınlaştılar. Bölgede tarihte ilk kez İsrail, Mısır, Yunanistan, GKRY, BAE, Suudi Arabistan birlikte hareket eder hale geldiler.
Türkiye’de birçok çevre bunu Türkiye’nin kendisine yönelik bir hamle olarak değerlendirdi. ABD ve AB’nin de bu bloğun yanında olması açık bir şekilde Türkiye’nin bölgedeki yalnızlığını, East Med Gas Forum gibi oluşumların dışında bırakılmasını beraberinde getirse de söz konusu gruplaşmanın Türkiye boyutu ötesinde bir anlamı olduğu görülmektedir.
Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve Mısır, 5 Haziran 2017’de “terör gruplarını desteklediği” suçlamasıyla Katar ile tüm diplomatik ilişkilerini kesmiş ve bu ülkeye ekonomik ambargo uygulamaya başlamıştı. Katar, söz konusu ülkelerin tüm suçlamalarını reddederken bu durum Körfez Krizine yol açmıştı.
ABD’nin bastırması ve Kuveyt’in arabuluculuğu girişimleri sonucu 5 Ocak 2021’de Suudi Arabistan’daki Körfez İş birliği Konseyi toplantısına Katar davet edilerek anlaşmazlık sona erdirildi. Katar’a ambargo uygulayan ülkelerin Doha ile diplomatik ilişkilerini yeniden tesis ettiğini ve ambargonun kaldırıldığını açıkladı. Dolayısıyla, hepsi ABD müttefiki olan Katar ve Suudi bloku ile, Türkiye ve Suudi Arabistan, BAE ilişkilerinin düzelmesini, Ortadoğu’da oluşmaya başlayan ve bir ucu Doğu Akdeniz’e uzanan yeni dönüşümün birer parçası olarak görmek gerekiyor (2).
Doğu Akdeniz’de Artan Askerileşme
Körfez bölgesi ile Doğu Akdeniz jeopolitiğinin bütünleşmeye başlaması, bu iki bölgedeki ABD müttefikleri arasındaki askeri, siyasal ve ekonomik/enerji alanındaki yakınlaşmanın artmasıydı. Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin Yunanistan ve Güney Kıbrıs ile yaşadığı anlaşmazlığa önce başta Fransa ve AB’nin ama zaman içinde Suudi Arabistan ve BAE’nin dahil olması bu bölgedeki Batı merkezli askeri yapılanmanın güçlenmesine yol açtı. Bu süreçte Yunanistan ve Güney Kıbrıs, önce İsrail ve Mısır ile yakınlaştılar.
Kıbrıs adası daha fazla askerileşti, Mısır bir süredir özellikle deniz kuvvetlerini çok geliştirdi, Yunanistan ve Güney Kıbrıs askeri harcamalarını hızla artırdılar. Bu arada, daha önce pek rastlanmayan bir şekilde Almanya ve Fransa da İsrail ile askeri olarak yakınlaştılar.
Yine, İsrail kendi ülkesinden Ürdün, Filistin Yönetimi, Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkelerine ulaşacak bir demiryolu fikrini ortaya atarak, Körfez’i karadan ulaşım olarak Doğu Akdeniz’e bağlayacak yeni bir hat kurmayı gündeme getirdi.
Yunanistan ve Güney Kıbrıs’ın Körfez ile yakınlaşmasının derin stratejik boyutu vardı. Örneğin, Eylül 2019’da Yemen’den Suudi Arabistan’ın petrol tesislerine drone saldırısı sonrası Yunanistan bu ülkeye patriot bataryaları vermeyi önerdi. Burada tuhaf bir durum vardı çünkü Suudi Arabistan pekala bunları ABD’den alabilirdi. Yunanistan Dışişleri Bakanı’nın Washington’ta yaptığı ziyarette, ABD Dışişleri’nin Atina’yı Suudilere patriot vermeye teşvik ettiği anlaşıldı.
Yunanistan için Akdeniz’de Yığınak ve Ortak Tatbikatlar
Yunanistan, ABD’den satın aldığı Yüksek İrtifa Hava Savunma füzesi Patriot bataryalarından birini 2019’da Suudi Arabistan’a vererek enerji güvenliğine katkı sağlıyor, ülkemizi bölgede istikrar unsuru olarak öne çıkarıyor açıklamalarını yaptı.
Kasım 2020’de Doğu Akdeniz’de Türkiye karşıtı ittifak içinde Yunanistan, Güney Kıbrıs, İsrail, BAE, Mısır ve Fransa F-35’li tatbikat gerçekleştirdi. Yunanistan Başbakanı Miçotakis, Ortadoğu’nun çıbanbaşı ülkesi BAE’ye resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. İki ülke arasında stratejik iş birliği vurgusu yapılan ziyarette Miçotakis ve Bin Zayed Türkiye’ye karşı provokatif bir ortak açıklama yayınladı. Ortak açıklamada, Türkiye’nin Akdeniz ve Ortadoğu’daki meşru adımlarıyla, Azerbaycan’ın Karabağ’da Ermeni işgalini sonlandıran askeri harekatına desteği de hedef alındı.
Libya’dan Suriye’ye her yerde Türkiye’nin karşısına çıkan BAE, Yunanistan’la tatbikatlar yapıp Doğu Akdeniz krizinin zirveye çıktığında BAE Hava Kuvvetlerine ait dört adet F-16E/F iki C-130 ve üç C-17 nakliye uçağı ve savaş uçağının “tatbikat ve eğitim” faaliyetleri kapsamında Ağustos 2020’de Girit’teki Suda Hava Üssü’ne konuşlandı.
Yunanistan ve BAE’nin tatbikat hamlesi, deniz kıta sahanlığının belirlenmesi ve Türkiye’nin Atina’nın kıta sahanlığının bir parçası olarak iddia ettiği bölgelerde petrol ve doğalgaz keşfi yapması, iki ülkeyi Doğu Akdeniz’de gergin bir ortama sürüklenmesinin ardından geldi.
Ocak 2021’de, GKRY ile BAE arasında savunma ve askeri iş birliği memorandumu imzalandı. Rum Savunma Bakanı Haralambos Petridis, görüşme sırasında yaptığı açıklamada, iki ülke askeri kuvvetleri arasında karşılıklı fayda sağlayacak bir iş birliği kurmayı arzuladıklarını kaydetti.
Yunanistan, Doğu Akdeniz’de Fransa, ABD ve BAE’den sonra Suudi Arabistan ile Mart 2021’de ilk kez ortak askeri tatbikat yapmaya hazırlanıyor.Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne ait altı adet F-15C tipi savaş uçağı Yunan F-16 ve Mirage savaş uçaklarıyla ortak tatbikat yapmak üzere Girit Adası’nda bulunan Suda Askeri Üssü’nde konuşlandı (3)(4).
Dostluk Forumu (Philia Forum)
Türkiye’nin dışında kaldığı Mısır, İsrail, Yunanistan, GKRY, İtalya ve Ürdün Enerji Bakanlarının katılımıyla 16 Ocak 2019’da Mısır’da düzenlenen toplantıda “Doğu Akdeniz Gaz Forumu” kurulmuştu. BAE gözlemci olarak katıldı. Türkiye karşısında çaresiz kalınca Fransa’dan Mısır’a, ABD’den BAE’ne birçok ülkeyi Doğu Akdeniz’e tatbikat için davet eden Yunanistan, müttefikleriyle yepyeni bir adım daha attı.
Doğu Akdeniz Doğalgaz Forumu’nun diplomatik platformuna benzeyen, ‘kardeşçe sevgi‘ anlamına gelen ‘Philia’ adını taşıyan Forum’un ilk dışişleri bakanları toplantısı, Yunanistan, Mısır, Fransa, Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve GKRY dışişleri bakanlarının katılımıyla 11 Şubat 2021’de başkent Atina’da düzenlenen Dostluk Foruma (Philia Forum), Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias, Yunanistan’ın Doğu Akdeniz, Körfez, Balkanlar ve Avrupa ülkeleri arasında bir köprü olmak istediğini söyledi ve bu grubun bir savunma birliği olmadığını belirtti. Toplantıya Ürdün, Irak ve Fransa da davet edildi.
Buluşmayla ilk kez Suudi Arabistan, Bahreyn gibi ülkeler açık açık Yunanistan’ın yanında saf tutarken, BAE, Mısır ve Fransa ise Atina yönetimine desteklerini bir kez daha gösteriyor. Yunan medyası, Körfez ülkelerinin ilk kez AB üyeleriyle aynı formatta bir araya geldiğini yazıyordu.
Dostluk Forumu, bölgede dostluk, barış ve refah tesis etmenin yanı sıra özellikle enerji ve güvenlik alanlarında bağları güçlendirmeyi amaçlıyor. Ancak analistlere göre, bu Yunan-Arap görüşmesi, komşu Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki enerji kaynakları alanındaki tartışmalı faaliyetlerine karşı ortak bir cephe oluşturmayı amaçlıyor.
Açıklama yapan Türk Dışişleri Bakanlığı Sözcü Hami Aksoy, bölgesinde kilit ülke konumundaki Türkiye ve Kıbrıs Türklerinin içinde olmadığı hiçbir forumun, etkin, başarılı bir iş birliği ve dostluk mekanizması oluşturmasının mümkün olmadığını vurguladı (5).
Sonuç Olarak;
Doğu Akdeniz ve Adalar Denizi’ndeki anlaşmazlıklarda ve askeri gerilimde Türkiye’ye karşı ABD ve AB’nin desteğini almak isteyen Yunanistan hükümeti, istediği sonuçları elde edemeyince BAE, Suudi Arabistan, Mısır ve İsrail’i kendi yanına çekmeye çalışarak birçok girişimde bulundu. Politik ve ekonomik yönden gittikçe köşeye sıkışan Yunanistan ve Güney Kıbrıs, geçtiğimiz yaz ayları boyunca Türkiye karşıtı müttefikleriyle birlikte gerilimli sularda birçok tatbikata girişmişti. Doğu Akdeniz’de jeopolitik fay hatlarının kırılması sonrası Yunanistan, bir yandan Türkiye ile ortak NATO tatbikatına katılırken diğer yandan müttefikleri ABD, BAE ve Suudi Arabistan’la yeni adımlar attı.
Böylece Körfez ile Doğu Akdeniz giderek bütünleşik bir stratejik bölge haline gelmeye başladı. Suudi Arabistan ve BAE, Yunanistan ve Güney Kıbrıs ile ortak deniz tatbikatlarına katılıyor, hatta Suudiler Türkiye ile ilişkileri düzeltme niyetlerini açıkladıktan sonra bile Girit’e F-15 uçağı gönderiyorlardı. Bu arada BAE, Güney Kıbrıs ile stratejik iş birliği geliştirdi ve hem Atina hem de Güney Kıbrıs ile Körfez ülkeleri arasında yoğun bir diplomatik trafik yaşandı. Körfez ülkelerinin Doğu Akdeniz’e askeri angajmanlarına ilk kez tanık olunuyordu.
Körfez bölgesi ile Doğu Akdeniz’in jeopolitik olarak bir bütünlük arz etmeye başladığını, hepsi ABD müttefiki olan bu ülkelerin askeri ve stratejik olarak yakınlaşmasının Ortadoğu’daki dönüşümün bir parçası olduğunu da belirtmek gerek. ABD bir yandan Körfez’de müttefikleri arasındaki gerilimi kaldırırken, öte yandan Körfez ülkelerinin Doğu Akdeniz’de daha yüksek profilli bir siyaset izlemelerine, askeri ve enerji işlerinde daha görünür olmalarını teşvik etmiş oluyor. Ege ve Doğu Akdeniz’de gerilimi artıran Yunanistan’ın Türkiye’ye karşı provokasyonları devam ederek her seferinde sorunları Türkiye-Yunanistan arasında olmaktan çıkarmaya devam etmektedir.
Diğer ülkeler ile Türkiye karşıtı yapmış olduğu ortak tatbikatlar bunun somut örnekleri olarak Yunan medyası da BAE ve Suudi Arabistan gibi Körfez ülkelerini de oyuna davet ettiklerini açıkça belli etmiştir. Yunanistan’ın hem Adalar Denizinde hem de Akdeniz’de Uluslararası Hukuku göz ardı ederek diğer ülkeleri de yanına çekerek silahlanma yarışı ile varlık gösterme çabalarından, Türkiye’ye karşı uzlaşmaz ve kışkırtıcı tutumlarından bir an önce vazgeçmeleri gerekmektedir. Yunanistan’ın Türkiye karşıtı cepheleri genişletme çabalarının aksine Türkiye haklı davasından taviz vermeyeceği ve geri kalmayacağı açıktır.
Yararlanılan Kaynaklar
- https://www.gazeteduvar.com.tr/dogu-akdeniz-ve-korfez-jeopolitiginde-butunlesmeye-dogru-makale-1511307
- https://tr.euronews.com/2021/01/18/korfez-deki-uzlasmada-kazanan-turkiye-mi-katar-m-abd-mi
- https://www.ortadoguhaber.com/haberler/dogu-akdeniz-de-turkiye-karsiti-ittifaktan-f-35-li-tatbikat
- https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-56404009
- https://turkish.aawsat.com/home/article/2800731/yunanistan-avrupa-ile-arap-%C3%BClkeleri-aras%C4%B1nda-bir-%E2%80%98k%C3%B6pr%C3%BC%E2%80%99-olmay%C4%B1-hedefliyor
